Inwentaryzacja 2011

Pierwsze spisy ludności pojawić się miały już w starożytnym Egipcie (IV wiek p.n.e.) i Chinach (II wiek p.n.e.). Regularnie spisy ludności, zwane cenzusami, odbywały się w starożytnym Rzymie. Od XVIII wieku wiele państw zaczęło przeprowadzać regularne spisy. Pierwszy przeprowadzono w Szwecji (1749 r.) i powtarzano go co 5 lat. W USA po raz pierwszy spis powszechny przeprowadzono w 1790 r. i powtarzano co 10 lat. W Polsce pierwszy spis ludności odbył się w 1789 r. (imienny w 1790 r.). Po raz kolejny Polacy zakosztują tego szczęścia w 2011 r.
Celem pierwszych spisów powszechnych najczęściej było ustalenie wysokości podatków tudzież określenie liczby osób zdolnych do służby wojskowej. Obecnie spisy powszechne, jak podaje GUS,  wykorzystywane bezpośrednio dla potrzeb statystyki publicznej jako baza do budowy operatów losowania do dalszych badań reprezentacyjnych prowadzonych na próbie gospodarstw domowych. Ale to nie wszystko. Jerzy Zdzisław Holzer (Demografia, Warszawa 1999, s. 39 i nast.) podaje, że celem spisów powszechnych jest dostarczenie danych „dla potrzeb działalności państw”, polegającej na „analizowaniu procesów gospodarczych i prowadzeniu polityki ekonomicznej”. I tu zaczyna się robić ciekawe, gdyż tenże sam autor zaznacza, że dane, uzyskane w ramach zeznań indywidualnych nie mogą być udostępniane ani władzom publicznym, ani instytucjom, osobom prywatnym w innym celu niż do zestawień statystycznych. Ciekawe, prawda? W końcu ponoć mamy gospodarkę rynkową, więc o jakiej „polityce ekonomicznej” tu mowa?
Kolejna sprawa, to zakres zagadnień badanych w ramach spisu powszechnego ludności i mieszkań. Zbiurokratyzowanie życia wraz z rozwojem informatyki i komputeryzacji stawia pod znakiem zapytania potrzebę zadawania większości pytań. Dane osobowe (imię, nazwisko, płeć, wiek, PESEL, NIP, Regon, stan cywilny, dzieci, adres zamieszkania, przynależność etniczna, imiona i nazwiska rodziców, narodowość, obywatelstwo, data zawarcia lub rozwiązania związku małżeńskiego, staż małżeński, dane o niezdolności do pracy) biurokracja ma do swojej dyspozycji na każde życzenie. W końcu gromadzeniem tych danych zajmują się Urzędy Stanu Cywilnego, GUS i ZUS. W Urzędach Skarbowych, ZUS, KRUS i KRS można bez trudu znaleźć dane o zatrudnieniu i źródłach utrzymania każdego z osobna, a zestawiając uzyskane dane – o migracjach ludności. Podobnie zresztą jest z poziomem wykształcenia – jakoś nie wierzę, że nie ma poświęconej temu żadnej bazy danych w MEN czy Ministerstwie Szkolnictwa Wyższego, co jakiś czas informujących o poziomie wykształcenia Polaków. Nie inaczej jest w przypadku nieruchomości (Wydziały Ksiąg Wieczystych) oraz samochodów (Wydziały Transportu urzędów administracji terenowej). Adresy e – mail tudzież numery telefonów w ramach ustawy o retencji danych też można zdobyć. Warto wreszcie pamiętać, że udzielanie rachmistrzom spisowym rzetelnych, wyczerpujących i zgodnych z prawdą informacji jest obowiązkiem prawnie uregulowanym. Oznacza to, że jakoś te dane są weryfikowane.
Wychodzi na to, że właściwym celem spisów powszechnych jest uzyskanie informacji, do których urzędy normalnie nie mają dostępu. To przede wszystkim infiltracja rodziny – kto jest głową i jak kształtuje się gospodarstwo domowe, jak również pytania o wyznanie, będące podobno sprawą osobistą każdego człowieka. Tylko konia z rzędem temu, kto wskaże, jaki te dane mają związek z „prowadzeniem przez państwo polityki ekonomicznej”. Podobnie jak stanowisko społeczne, „stosunek do pracy” (jakby był jakiś wybór) czy  sposób dojeżdżania do pracy.
Michał Nawrocki
Foto: http://novakeo.com