Encyklikę Centesimus Annus wspomina Alejandro A. Chafuen
 Instytut Studiów nad Religią i Wolnością imienia Actona narodził się na rok przed opublikowaniem encykliki papieża Jana Pawła II Centesimus Annus. Jego założyciele: ksiądz Robert Sirico, prezes Instytutu oraz Kris Mauren, jego dyrektor zarządzający, powołali go w celu zbliżania dwu światów – religii i wolności. Dokładnie to samo uczyniła encyklika Centesimus Annus.
Opublikowanie w roku 1991 wspomnianej encykliki było tak znaczącym wydarzeniem w dziejach ewolucji chrześcijańskiego rozumienia człowieka osadzonego w społeczeństwie, że Instytut Actona zdecydował się zorganizować serię konferencji, przede wszystkim w Rzymie, tuż pod bramami Watykanu, by w formie twórczej refleksji opartej na tym szczególnym fundamencie, obchodzić 15. rocznicę jej wydania. Arcybiskup Silvano M. Tomasi, wysoki przedstawiciel Watykanu przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i Światowej Organizacji Handlu, wysoko ocenił encyklikę jako „kamień milowy na drodze rozwoju nauki społecznej Kościoła i znaczący wkład w proces zrozumienia naszego zagmatwanego świata”. Wszelako, by należycie spełniać swoje zadanie, nawet kamienie milowe wymagają ochrony i muszą być wystawione na widok wszystkich poszukujących właściwej drogi.
Wśród prelegentów wspomnianej konferencji znalazły się osoby, które pod względem intelektualnym odgrywają czołowe role w samym Watykanie i w środowiskach katolickich całego świata: Mary Ann Glendon, profesor Uniwersytetu Harvarda i prezes Papieskiej Akademii Nauk Społecznych; biskup Rino Fisichiella, Rektor Papieskiego Uniwersytetu Lateraneńskiego, czy George Weigel, oficjalny biograf Jana Pawła II. Znaleźli się wśród gości także znani politycy, tacy jak były premier Hiszpanii José María Aznar, były premier Estonii i zarazem laureat prestiżowej Nagrody Friedmana Mart Laar oraz włoski senator Rocco Buttiglione. Inni mówcy, tacy jak Lord Griffiths, wiceprezes Goldman Sachs International, i Otto von Habsburg, podkreślili pozytywne nastawienie encykliki do takich spraw jak swoboda działalności gospodarczej i gospodarka rynkowa, które przyczyniają się do zmniejszania biedy i promują ludzką wolność.
George Weigel uchwycił sedno przesłania Jana Pawła II w dziedzinie ekonomii: „Wolne i hołdujące cnotom społeczeństwo składa się z trzech złączonych ze sobą części: demokratycznej wspólnoty politycznej, wolnej ekonomii oraz umocnionej moralnością kultury publicznej… We współczesnym, postindustrialnym świecie, bogactwa nie należy szukać w zasobach, lecz raczej w ideach, nowatorskich koncepcjach i umiejętnościach. Bogactwo narodów nie spoczywa już w ziemi, znajduje się w ludzkich umysłach, w ludzkiej kreatywności”.
Wysiłki mające na celu rozpropagowanie tych idei są najskuteczniejsze, gdy uda się dla nich pozyskać osoby o największym wpływie na opinię publiczną. Wspomniany program Instytutu Actona do takich osób się zwrócił. Radio Watykańskie, katolicka prasa Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, jak też główne agencje prasowe i analitycy, ponieśli w szeroki świat przesłanie konferencji. Dodatkowo, w celu większego uwypuklenia, organizatorzy starannie wybrali lokalizacje spotkań dokonując posiewu nowych idei na pięciu uniwersytetach papieskich – mogących uchodzić za „Ivy League”* Kościoła Katolickiego. Studiuje na nich blisko piętnaście tysięcy osób, zarówno seminarzystów, jak i świeckich. Dziewięćdziesiąt procent biskupów katolickich na różnych etapach odbierało część swojej edukacji w Rzymie.
Konferencja poświęcona problemom globalizacji i ubóstwa odbyła się na Papieskim Uniwersytecie Urbaniańskim. Jest to uczelnia grupująca największą liczbę studentów z krajów rozwijających się. Zetknęli się oni z ideami, z którymi rzadko mają okazję zapoznać się w trakcie wykładów. Kolejne spotkanie odbyło się na Uniwersytecie Gregoriańskim, założonym – pod nazwą Kolegium Rzymskie – w XVI wieku. Gregoriana cieszy się sławą jako ta, która odkryła, rozwinęła i rozpowszechniła liczne prądy intelektualne, które znalazły swój wyraz także w Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki. Kolejne spotkanie miało miejsce w Polsce, 18 maja 2006 roku, w dniu urodzin Jana Pawła II, w obecności Jego dawnych kolegów, przyjaciół i studentów. Oto refleksja Kishore’a Jayabalana, dyrektora biura Instytutu Actona w Rzymie: „Konferencję w Lublinie traktuję jako szczególnie mi bliską, ponieważ mogliśmy oddychać klimatem naukowym i intelektualnym, który uformował Karola Wojtyłę. Odprawiona została też Msza święta i miał miejsce koncert w kaplicy Uniwersytetu, wszystko z licznym udziałem wiernych”.
W tym kontekście, stanowiąc pomoc dla moralistów z całego świata w odkryciu korzyści płynących z wolnego rynku, wkład Kishore’a wyróżnia się jako wielki kapitał w tym dziele, zdradzając jednocześnie swoje azjatyckie korzenie i zapatrywania. Wysławiając się w nieskazitelnym angielskim i włoskim, łatwo może się on porozumieć z wybitnymi przedstawicielami rozmaitych kultur. Odnosząc się do całości naszego projektu, Kishore powiedział: „jeszcze większym przeżyciem było dla mnie ujrzenie studentów poddających rewizji swoje poglądy na życie ekonomiczne i społeczne. Wielu z nich wcześniej uważało, że katolicka nauka społeczna oznacza po prostu większą rolę państwa w gospodarce w imię >>współczucia<< dla biednych, co samo w sobie nie stanowi dla młodego człowieka pociągającej wizji. Trzeba było widzieć blask w ich oczach kiedy odkryli jak mogą osobiście działać swobodnie wykorzystując swoje talenty – jak mogą chwalić tym Boga i pomagać innym czynić to samo. Wspaniale jest ujrzeć młodych ludzi rozwijających i pogłębiających sens swojego powołania”.
Wszyscy studenci, uczestnicy programu, otrzymali książki o tematyce wolnorynkowej; od Index of Economic Freedom, po dzieła laureata Nagrody Nobla, F.A. Hayeka i znanych chrześcijańskich przedsiębiorców, takich jak Francois Michelin. „Słuchacze chciwie i z zapałem pobierali książki, które im oferowaliśmy” – wspomina Kishore – „pozbawili nas wszystkiego co przygotowaliśmy”.
Ksiądz Sirico postrzega tę serię konferencji jako olbrzymią okazję do poszerzania wiedzy o duchowych i materialnych korzyściach płynących z ludzkiej wolności: „Przyczyniły się też do ugruntowania pozycji Instytutu Actona, jako godnego zaufania źródła informacji dla międzynarodowego korpusu prasowego obsługującego Watykan i koła dyplomatyczne”. Poprzez prace i codzienne zaangażowanie zaproszonych mówców, poprzez cotygodniowe kazania, które wielu seminarzystów będzie głosić przez całe swoje życie, ten – wspierany przez Fundację Templetona – program będzie miał trwałe i pozytywne następstwa.
Alejandro A. Chafuen
(8 października 2007)
tłum. Piotr Toboła-Pertkiewicz
* „Ivy League” („Liga Bluszczowa”) – stowarzyszenie ośmiu najbardziej elitarnych uniwersytetów USA, nazwa pochodzi od bluszczu porastającego stare budynki.
(Niniejszy tekst pochodzi z serwisu www.acton.org. Przedruk za www.pafere.org)